Hafha ri do guda nga ha dirama ya Tshivenda, ro sedza zwithu zwi fanaho na: Maipfi a dirama
Dirama ndi ipfi li no bva kha dran la Tshigerika li no amba u ita kana u itea ha tshithu. Nga inwe ndila ri nga zwi dzhia hu u tambea ha tshithu kana zwithu zwi no khou itea vhutsiloni.
Ndi hafha ho bvaho heli ipfi li no pfi dirama, line la amba u tamba kana u edzisa zwi no khou itea vhutshiloni ngeno vhathu vho talela.
Dirama kana litambwa, li na thodea dzalo. Dzenedzi ndi daine dza nga:
- Thoho/Mudzedze (Theme)
- Puloto (Plot)
- Tshitori
- Khudano (Conflict)
- Luambo (Language)
- Vhatambi (Characters)
- Tsengenedzo (Humour)
Munwali a tshi nwala a nga nanga thoho inwe na inwe ine a funa u nwala nga hayo.
Dirama yo fhambana hani na manwe manwalwa?
Puloto (Plot) Ya Dirama

Puloto ndi mini?
Puloto ndi ndunzhe-ndunzhe ya mafhungo. Puloto ndi yone i no ri sumbedza zwauri hetshi tsho itea nga mulandu wa uri hetsho tsha itea ngaurali.
Tsumbo:
- Munna o lovha, ngauri a nwa halwa ho shelwa tshiganame.
- O sheleliwa tshiganame nge a vhengiwa.
- O vhengwa nge a vha o pfuma.
- Munna o rema musaazi nga moado nge a wana musaazi wawe o swielela vhueni vhu songo tendelwaho.
Vhathu vhanzhi vha balelwa nga puloto, lune zwine vha nwala zwa vho sokou pinzana sa luanakha.
Tshitori (Story)
Mushumo wa tshitori ndi u anetshela mafhungo. Tshitori tshi thumbana na puloto ngauri tshone a tshi na mushumo na u talutshedza uri ishikene tshi tshi bvelela tsho bveledzwa ngani. Tshone zwatsho ndi u sokou anetshela zwi no khou itea.
Vhugumantha/Mathakeheni (Climax)
Vhugumantha (climax) ndi mapendele kana mafhedzele a zwo ṅwalwaho nga ndila ine zwa kokodza na u katudza muya wa muvhali, ha ri nga murahu a kona u femuluwa. Dirama kana porosa yo ṅwalwaho zwavhuḓi i vhonala nga vhugumantha, hune vhavhali vha kokodzea vha siwa vhe muyani.
Khudano (Conflict) Ya Dirama
Dirama kana litambwa, a lo ngo fanela u shaya khudano. Khudano ya shaya, dirama i nga si tadakze. Munwali u fanela u kudanyisa vhatambi vhawe u fana na tshipitikopo.

Khudano ndi mini?
Khudano kha dirama ndi musi hu si na pfano vhukati ha vhaanewa, vha tshi fhambana nga mihumbulo.
Tshaka mbili dza khudano
Hu na tshaka mbili dza khudano:
- khudano ya nga ngomu – muthu u vha a tshi khou lwa na mihumbulo yawe ene mune
- khudano ya nga nnda – vhathu vha vha vha tshi khou lwa kana u semana, na zwinwevho.
Tsengenedzo (Humour)
Tsengenedzo ndi inwe ya thodea dza dirama. Arali i hone, vhavhali vha vha na nyanyulo nahone vha sengenedzea.
Vhaanewa kana Vhabvumbedzwa (Characters)
Vhatambi vha fanela u bviselwa khagala sa vhathu vha no khou tshila. Arali e mukegulu, ri fanela u pfa a tshi khou amba sa mukegulu. Mutambi ha kombetshedzwi hune a si tee.
Vhabvumbedzwa kana Vhaanewa ndi mini?
Vhabvuvhathu kana vhaanewa ndi vhathu vhane munwali a vha shumisa a tshi itela u bveledza thero/muhumbulo muhulwane wa dirama yawe khathihi na zwine a tama u ri funza zwone.
Tshaka dza Vhaanewa:
- Mubvumbedzwadendele – Muanewadendele (Protagonist): Mutambi muhulu.
- Mubvumbedzwamupikisi – Muanewamupikisi (Antagonist): Mutambi ane a shuma khudano na protagonist.
- Mubvumbedzwamulutanyi – Muanewamulutanyi (Tritagonist): U lutanya protagonist na antagonist.